Millennium Docs Against Gravity 2019 – wybór subiektywny

Już 10 maja rusza 16. Festiwal Filmowy Millennium Docs Against Gravity. Uwielbiam i ten festiwal, i kino dokumentalne w ogóle, bo pozwala mi zanurzyć się w jakże często odmiennym i zaskakującym amerykańskim świecie, do którego w żaden inny sposób nie miałabym dostępu. Wybrałam dla Was 5 tytułów, które w mojej ocenie dają szansę na poznanie tej mało dostępnej dla turystów Ameryki, i dwa, które z kolei powinni poznać ci, którzy w USA najbardziej kochają kino. Zastrzegam, że filmów jeszcze nie widziałam, a rekomendacje opieram o materiały organizatora, dostępne w sieci recenzje i materiały filmowe.

AVE SATAN / Hail Satan (2019), reż Penny Lane

Film bez uprzedzeń przedstawia jeden z najbardziej kontrowersyjnych i zagadkowych ruchów religijnych w historii USA, który w ciągu zaledwie pięciu lat rozrósł się i skupia dziś ponad 100 tysięcy członków na całym świecie. Działający w mediach społecznościowych członkowie ruchu organizują serię publicznych akcji propagujących wolność religijną i kwestionujących uwikłane w korupcję autorytety. W Arizonie zainicjowano kampanię „Menstruuj z Szatanem”, która gromadziła kobiece produkty higieniczne dla lokalnych schronisk. Wymyślono również After School Satan Club, który stanowi alternatywę dla chrześcijańskich programów w szkołach publicznych. Film w dowcipny i jednocześnie prowokujący do myślenia sposób przedstawia często źle rozumianych outsiderów, których niezachwiane zaangażowanie na rzecz społecznej i politycznej sprawiedliwości dało siłę tysiącom ludzi na całym świecie.

Bisbee ’17 (2018), reż. Robert Greene

Jest rok 2017. Mieszkańcy górniczego miasta Bisbee, położonego w stanie Arizona tuż obok granicy z Meksykiem, przygotowują się do uczczenia setnej rocznicy najmroczniejszego wydarzenia w dziejach tej społeczności. 12 lipca 1917 roku doszło tu do strajku górników, w wyniku którego 1200 strajkujących zostało brutalnie wepchniętych do bydlęcych wagonów, wywiezionych na środek pustyni i pozostawionych na śmierć. Współczesne Bisbee nosi w sobie ślady – niczym niezagojone rany – tamtego traumatycznego zdarzenia. Współpracownicy, sąsiedzi, znajomi, a nawet bracia stanęli wtedy przeciwko sobie. Pozostali w mieście potomkowie górników i zarządców kopalni decydują się skonfrontować z traumą. Biorą udział w udramatyzowanej inscenizacji strajku, a także towarzyszących jej działaniach na polu sztuki (jak wystawy, zbiorowe czytania), czego rezultatem jest ten film. To, co w nim najbardziej elektryzuje, to nie próba upamiętnienia historycznych wydarzeń, ale ich ożywienie, uczynienie aktualnymi po 100 latach. Okazuje się, że kwestie praw pracowniczych i nadużyć korporacji, ochrony środowiska czy solidarności społecznej nie mają terminu ważności.

Co zrobisz, gdy świat stanie w ogniu? / What You Gonna Do When the World’s on Fire? (2018), reż. reż. Roberto Minervini

Film ukazuje codzienne życie Afroamerykanów, którzy po serii zabójstw na tle rasowym w 2017 roku wyszli na ulice Nowego Orleanu, żeby zaprotestować przeciwko rasizmowi i rozpocząć walkę o godność i sprawiedliwość. W filmie obserwujemy cztery trudne historie rozgrywające się w Nowym Orleanie i hrabstwie Jackson w stanie Missisipi. Judy Hill stara się za wszelką cenę utrzymać swoją rodzinę i przyjaciół na powierzchni. Przyszłość prowadzonego przez nią baru jest zagrożona. Z kolei dwóch młodych braci, Ronaldo i Tytus, dorasta w okolicy, w której panuje przemoc, a ich ojciec jest w więzieniu. Kevin stara się utrzymać przy życiu chwalebne lokalne tradycje i dziedzictwo kulturowe swojego ludu – Indian Mardi Gras. Członkowie lokalnego oddziału Czarnych Panter próbują przeciwstawić się nowej, śmiercionośnej fali rasizmu, prowadząc dochodzenie w sprawie zabójstwa przypisywanego Ku Klux Klanowi. Film zaklasyfikował się do Konkursu Głównego festiwalu w Wenecji.

Po drugiej stronie / The Other Side (2015), reż. Roberto Minervini

Kolejny film Roberto Minerviniego, który tak doskonale pokazuje tę brzydszą, biedniejszą, ale nie mniej interesującą Amerykę. „Po drugiej stronie” to film o ludziach określanych jako „white trash” – biednych białych Amerykanach, często mieszkających w przyczepach samochodowych na przedmieściach wielkich miast. Charakteryzuje ich rasizm, miłość do broni palnej, seksizm, a ponad wszystko – umiłowanie wolności i nienawiść do rządu w dalekim Waszyngtonie, z którym pewnego dnia, jak sądzą, przyjdzie im walczyć z bronią w ręku. To Ameryka, która głosuje na Donalda Trumpa – niechętna obcym, zakochana w przemocy i ludycznych rozrywkach. Wypchnięta na margines społeczeństwa, nienawidząca podatków, ale także wszelkiej formy pomocy od państwa. Na festiwalu będzie można zobaczyć jeszcze jeden film tego reżysera z 2013 roku – „Zatrzymać bijące serce / Stop the Pounding Heart” – tym razem o konserwatywnej rodzinie z Texasu (też warto!).

Steve Bannon. Czas przełomu / The Brink (2019), reż. Alison Klayman

Na koniec coś dla zainteresowanych polityką. Steve Bannon to człowiek, który pomógł wprowadzić Donalda Trumpa do Białego Domu. Był szefem jego kampanii wyborczej, a potem doradcą i jednym z najbardziej wpływowych członków administracji rządowej. Jego nominacja na szefa strategów Białego Domu i do Rady Bezpieczeństwa Narodowego spotkała się z poparciem skrajnie prawicowych wyborców. Bannon to jeden z liderów ruchu alt-right, tzw. alternatywnej prawicy, czyli szerokiej antyestablishmentowej koalicji, która kładzie nacisk na tradycję, odrzuca nowoczesność, opowiada się za polityką antyimigrancką, antyglobalizmem, propaguje pogardę dla słabszych, kult „machismo” i „białego nacjonalizmu”. Sam określa siebie mianem populistycznego nacjonalisty. I choć odsunięto go od wpływów, a Trump go zdymisjonował, nie zrezygnował z szerzenia swoich poglądów. Film przedstawia, kim tak naprawdę jest ten kontrowersyjny polityczny i społeczny aktywista.

A dla miłośników amerykańskiego kina mam dwa obowiązkowe tytuły:

Krytyczka. Sztuka Pauline Kael / What She Said: The Art of Pauline Kael (2018), reż. Rob Garver

Pauline Kael była jedną z najbardziej wpływowych i zaangażowanych krytyczek filmowych w historii kina. Przez ostatnie trzy dekady XX wieku miała większy wpływ na dobry odbiór filmu amerykańskiego niż jakakolwiek inna osoba. Na łamach „The New York Times” bezwstydnie wyznawała swoją miłość do kina, witała narodziny nowych talentów i niemal łamała reżyserskie kariery. Swoim piórem (nigdy nie pisała na maszynie) potrafiła uratować przed złą passą dzieła, w których nikt początkowo nie dostrzegał innowacyjności (np. „Bonnie i Clyde” Arthura Penna). Ale gdy film jej nie przekonał, nie wahała się odsądzić go od czci i wiary, nawet jeśli powszechnie okrzyknięto go arcydziełem, jak „Shoah” czy „2001: Odyseja Kosmiczna”.

Film jest porywającym zapisem niełatwej drogi na szczyt Pauline Kael: konieczności odnalezienia się w zdominowanym przez mężczyzn środowisku filmowym, samotnym wychowywaniu córki, ale też choroby Parkinsona, na którą cierpiała od 1980 roku. Jest również próbą ukazania jej wielopłaszczyznowego fenomenu i dziedzictwa poprzez dziesiątki bardzo skrajnych opinii najważniejszych filmowców XX wieku i archiwalne materiały filmowe. Jest wreszcie opowieścią o kształtowaniu się jej stylu, wypracowywaniu autorskiego głosu i wierności podstawowemu doświadczeniu – seansu kinowego. Narratorką filmu jest Sarah Jessica Parker.

To zmienia wszystko / This Changes Everything (2018), reż. Tom Donahue

Na koniec zajrzymy do Hollywood. W „To zmienia wszystko” Meryl Streep, Sandra Oh, Jessica Chastain, Shonda Rhimes, Reese Witherspoon, Taraji P. Henson i Geena Davis wspólnie wzywają do działania na rzecz równouprawnienia kobiet w przemyśle filmowym i telewizyjnym. Każda z nich opowiada o tym, jak na własnej skórze doświadczyła dyskryminacji w Hollywood. Najpotężniejsze kobiety w Fabryce Snów podkreślają, że w ciągu ostatnich dekad sytuacja znacznie się pogorszyła.

W ostatnich 100 latach amerykańskie kino stało się jedną z najbardziej wpływowych sił zarówno w kształtowaniu oczekiwań wobec kobiet i dziewcząt w życiu codziennym, jak i w utrwalaniu negatywnych wzorców ról płciowych. Kto za to wszystko odpowiada? Kto i co tworzy wizerunek kobiet na ekranie? Film bada i analizuje rozbieżności między postrzeganiem kobiet i mężczyzn w Hollywood. Ukazuje historyczne i empiryczne dowody oraz systemowe mechanizmy sprzyjające seksizmowi, ujawniając tym samym mizoginiczną naturę hollywoodzkiego przemysłu filmowego. Wykorzystuje do tego nie tylko relacje gwiazd ekranu, ale także przedstawicieli kadry kierowniczej i innych pracowników branży filmowej.