Hollywood na cenzurowanym, czyli słów kilka o kodeksie Haysa
Hollywood na cenzurowanym, czyli słów kilka o kodeksie Haysa
Czy wiecie, że w 1939 roku producenci filmu „Przeminęło z wiatrem” musieli się nieźle namęczyć, aby przekonać kogo trzeba (a konkretnie Motion Picture Association of America) do nieusuwania z filmu kwestii wypowiadanej przez Clarka Gable’a: „Frankly, my dear, I don’t give a damn”? A wszystko za sprawą kodeksu Haysa.
Kodeks Haysa (The Motion Picture Production Code) powstał w 1930, a oficjalnie przestał obowiązywać we wczesnych latach 60. (choć wcześniej zaczęto go już ignorować), kiedy to nie dał już rady stawiać oporu kroczącej wielkimi krokami rewolucji obyczajowej i społecznej. Jego stworzenie powierzono pewnemu republikańskiemu politykowi, Williamowi Harrisonowi Haysowi (stąd potoczna nazwa dokumentu). Dokument był odpowiedzą na zaniepokojenie części opinii publicznej w związku z tym, co dzieje się w Hollywood. W oczy rzucały się coraz częstsze w filmach deprawacja, okrucieństwo, makabryczna tematyka… A w dodatku to rozpasanie twórców gwiazd zachłystniętych sławą i wielkimi pieniędzmi. No tego już było za wiele 😊 Wprowadzono więc cenzurę, która bardzo precyzyjnie określała, co wolno pokazywać w filmach, a czego nie wolno.
Wolno (czytaj: trzeba) zatem było tylko w dobrym świetle przedstawiać trzy amerykańskie świętości: flagę, rodzinę i Kościół.
A nie wolno było… mnóstwa rzeczy. Seksu pozamałżeńskiego, nagości, porodów, związków Białych z Czarnymi, homoseksualizmu, scen, które mogłyby poinstruować przestępców, jak dokonać rozbojów, włamań i innych wykroczeń, nadmiernego picia alkoholu oraz zbyt namiętnych pocałunków, przemocy, zabójstw, tortur i wielu, wielu, wielu innych spraw.
Wskazówki bywały bardzo szczegółowe, np. pocałunek mógł trwać tyko trzy sekundy i nie mógł się odbywać w pozycji horyzontalnej. Jeżeli para leżała w łóżku, to kobieta musiała mieć przez cały czas przynajmniej jedną nogę na podłodze (innymi słowy: żadnych scen miłosnych w łóżku 😊). Ofiarą kodeksu stała się również bohaterka kreskówki, Betty Boop – jest sukienkę przedłużono do kolan, tak żeby zakryła frywolną podwiązkę, dodano jej rękawy, a dekolt zdecydowanie podniesiono do góry.
Bohaterowie filmu „Ich noce”, grani przez Claudette Colbert i Clarka Gable’a, spędzają wprawdzie wspólną noc w motelu, jednak pokój jest przedzielony przepierzeniem, natomiast bohaterka ma na sobie siermiężną piżamę 😊 W „Sokole maltańskim” z uwagi na przepisy zawarte w kodeksie Peter Lorre grający Joela Cario miał stać się bardziej męski, seksualny podtekst pomiędzy Humphreyem Bogartem i Mary Astor nie był wskazany, no i oczekiwano mniejszego spożycia alkoholu na ekranie.
Przyznacie, że kodeks był dla filmowców nie lada wyzwaniem. Musieli nieźle kombinować, aby cenzurę przechytrzyć. Nie bez powodu mówi się, że w czasie obowiązywania tych przepisów w Hollywood powstawały najlepsze filmy 😊. A na marginesie ciekawostka: Hitchcock przemycił do „Osławionej” scenę pocałunku trwającą dwie minuty! Po prostu całujący się Cary Grant i Ingrid Bergman po trzech sekundach lekko odrywali od siebie usta, wypowiadali krótkie kwestie – wciąż jednak ich usta były niezwykle blisko siebie – i wracali do niecnego procederu… obdarowywania się buziakami. Sprytne. Zobaczcie sami.
Niedopuszczalne było także wypowiadanie na ekranie pewnych słów – uznawanych za wulgarne czy nie na miejscu. I o to nieszczęsne DAMN wypowiedziane przez Rhetta Butlera chodziło! Całe szczęście udało się przekonać filmowych decydentów, bo trudno wyobrazić sobie „Przeminęło z wiatrem” bez tego „damn” właśnie 😊 W 2005 roku właśnie kwestia „Frankly, my dear, I don’t give a damn” znalazła się na pierwszym miejscu sporządzonej przez American Film Institute listy stu filmowych cytatów wszech czasów.
Patrzac z dzisiejszej perspektywy w kodeksie Haysa znajdziemy punkty absurdalne i zupelnie skandaliczne. Podzielona na dwie czesci – tematow kompletnie zakazanych oraz takich, ktore nalezy traktowac ze szczegolna ostroznoscia – lista zabrania na przyklad pokazywania bialych w roli niewolnikow, mieszanych zwiazkow rasowych, scen narodzin dziecka, chorob wenerycznych, uzywania przez aktorow slow takich jak „cholera” czy do diabla”, w koncu wysmiewania sie z duchownych. Kaze tez z rozwaga ukazywac w filmach bron palna, sceny podpalenia czy mowy podburzajace przeciw wladzom. Przede wszystkim to jednak zestaw nakazow i zakazow zwiazanych z erotyka, seksem i roznego typu stopniami relacji damsko-meskich. W tych kwestiach Haysowi i jego wspolpracownikom nie podobalo sie prawie wszystko – od jednoznacznych scen seksu, przez gwalt, sceny z udzialem aktorek grajacych prostytutki, sceny ukazujace noc poslubna, pokazywanie mezczyzny i kobiety razem w lozku az po zwykly pocalunek. W interpretacjach kodeksu Haysa Hollywood posuwalo sie tak daleko, ze w pewnym momencie rezyserzy musieli pamietac, ktora czesc kobiecej nogi moga pokazywac bezkarnie, a ktora moze wywolac protest cenzorow, zas aby zasugerowac ze miedzy pokazana wczesniej para cos sie w nocy wydarzylo, kamera filmowala na przyklad dwie paru butow – meskie i damskie – pozostawione w przedpokoju. Mozna sie smiac, ale te wizerunkowe harce nie byly bezpodstawne. Hays naprawde przyjezdzal do Hollywood w roli strazaka, ktory mial ugasic potezny pozar. Wsrod skandali, jakie wymusily na tamtejszych wytworniach zatrudnienie speca od moralnosci najwiekszym echem odbila sie sprawa komika Roscoe „Fatty’ego” Arbuckle’a, ktory podczas mocno alkoholowej imprezy w 1921 roku mial zgwalcic aktoreczke Virginie Rappe. Dziewczyna zmarla w wyniku obrazen, wsrod ktorych bylo pekniecie pecherza moczowego, co szybko skojarzono z potezna waga Fatty’ego. Komik kilka razy stawal przed sadem, ostatecznie go uniewinniono, ale medialna wrzawa zniszczyla jego kariere. Nie on jeden stal sie ofiara dekadenckiego stylu zycia obowiazujacego w Hollywood. – Zycie jest zbyt krotkie, aby spac – mawiala aktorka Barbara La Marr. Podobno kladla sie do lozka tylko na dwie godziny, reszte zaoszczedzonego czasu przeznaczajac na imprezowanie. Gwiazdeczka komedii Thelma Todd sypiala z polowa Hollywood – od rezyserow po robiacych interesy w filmie szefow mafii. Prawdopodobnie to kontakty z tymi ostatnimi przyplacila smiercia – znaleziono ja uduszona spalinami we wlasnym samochodzie. Smierc zabrala przedwczesnie takze inna gwiazdke kina niemego – Olive Thomas, ktora bedac pod wplywem kokainy wciagnela rowniez lek na syfilis, jakim z wenerycznej choroby leczyl sie jej maz. Jean Harlow, ktora najwieksze sukcesy odnosila juz w czasach panowania Haysa, jako 17-latka zaslynela naga sesja zdjeciowa. Chwile pozniej poddala sie aborcji, aby w koncu zwiazac sie z mezczyzna starszym o 22 lata. Zmarla majac zaledwie 26 lat. Wszystkich przebijala jednak Clara Bow – o jej zyciu seksualnym krazyly legendy. Podobno sypiala zarowno z kobietami, jak i mezczyznami, nie stronila od trojkatow, uprawiala seks ze zwierzetami, a pewnego razu przespala sie nawet z cala druzyna futbolowa Uniwersytetu Kalifornijskiego. Co z tego ze pisaly o tym glownie brukowce – Will Hays jako porzadny prezbiterianin jadac w 1922 do Hollywood mogl miec wrazenie, ze zapuszcza sie do wspolczesnej Sodomy i Gomory na spotkanie biblijnej Nierzadnicy skapanej w najgorszym z mozliwych grzechow – seksualnej nieczystosci.